Zekerheidsrechten en genotsrechten

Beperkte rechten. Deze juridische term zal niet veel mensen wat zeggen. Toch komen ze in het dagelijks leven overal voor en kunnen ze verstrekkende gevolgen hebben. Beperkte rechten zijn rechten die zijn afgeleid uit een meeromvattend recht. Dat meeromvattende recht is met het beperkte recht bezwaard (art. 3:8 BW). Het meeromvattende recht is bijvoorbeeld een vermogensrecht, een ander beperkt recht, of, vaker voorkomend, het eigendomsrecht. Het eigendomsrecht is het meest volledige recht dat iemand op een goed kan hebben. Het beperkte recht rust in zo’n geval dan op het eigendomsrecht. De eigenaar verliest zijn eigendom niet, maar zijn recht wordt beperkt.

Kenmerken van beperkte rechten

Op zaken en op vermogensrechten

Beperkte rechten kunnen op goederen worden gevestigd. Goederen kunnen onderverdeeld worden in zaken en vermogensrechten. Beperkte rechten op zaken heten daarom ook wel zakelijke rechten. Sommige beperkte rechten kunnen op zaken én op vermogensrechten gevestigd worden, zoals het recht van vruchtgebruik, het pandrecht en het hypotheekrecht.

Zaaksgevolg

Beperkte rechten op goederen zijn absolute rechten. Zij hebben dus zaaksgevolg. Dat houdt in dat zij hun werking houden tegen verkrijgers onder bijzondere titel van het goed waarop het beperkte recht rust. Wanneer bijvoorbeeld op een stuk grond een erfpachtrecht is gevestigd en dat stuk grond wordt verkocht, heeft de nieuwe eigenaar van die grond een stuk grond mét het erfpachtrecht erop. Wanneer een stuk grond wordt verkocht met een erfdienstbaarheid erop gevestigd, moet ook die nieuwe eigenaar van de grond zich houden aan die erfdienstbaarheid.

Ook heeft degene met het beperkte recht een separatistpositie (voorrangspositie) in geval van faillissement van de hoofdgerechtigde. Dit geldt in tegenstelling tot rechten die tot één of een afgebakende groep personen gelden (relatieve of persoonlijke rechten). Die nemen bij een faillissement over het algemeen allemaal een gelijke rang in.

Overdracht

Alleen zelfstandige beperkte rechten kunnen worden overgedragen. Afhankelijke beperkte rechten volgen het recht waaraan deze verbonden zijn. Een hypotheekrecht kan niet los worden overgedragen, want zonder de vordering waaraan deze verbonden is, kan het recht niet bestaan. Bij cessie van de vordering (verkoop) gaat het hypotheekrecht automatisch mee over. Ook bijvoorbeeld een recht van erfdienstbaarheid kan niet los worden overgedragen. Zonder een erf waarop deze gevestigd is over te dragen, is dit onmogelijk.

Voor de overdracht van een zelfstandig beperkt recht gelden, net als bij de vestiging ervan, de volgende eisen: een geldige titel, beschikkingsbevoegdheid en een geldige levering.

Genotsrechten en zekerheidsrechten

Beperkte rechten kunnen worden verdeeld in genotsrechten (ook wel gebruiksrechten) en zekerheidsrechten. Genotsrechten geven recht op het genot en/of het gebruik van een goed. Zekerheidsrechten geven recht op voorrang bij de verdeling van de executieopbrengst van een goed.

De genotsrechten zijn:

• erfdienstbaarheid
• erfpacht
• opstal
• vruchtgebruik

De zekerheidsrechten zijn:

• pandrecht
• hypotheekrecht

Daarnaast is er nog een apart soort beperkt recht: het appartementsrecht.